Zgodnie z odkryciami naukowymi myśli człowieka są archiwizowane w „banku pamięci” jego umysłu wg tego, jaki jest stopień emocji związany z daną myślą. Myśli nie są klasyfikowane zatem na podstawie faktów tylko ich zabarwienia emocjonalnego.

Obserwacja uczuć a nie myśli sprawia, że znacznie szybciej rośnie nasza samouważność. Obserwacja uczuć i emocji, na początek bez żadnej intencji, pozwala dostrzec związek uczuć z myślami.

Dzięki uważności możemy rozpoznać jak kręci się nasze koło świadomości. Postrzega przyczynę naszego działania głębiej, w naszej subiektywnej ocenie myśli. Nasz system wartości, nasze przekonania są bowiem sumą doświadczeń opatrzonych zindywidualizowaną oceną.

Żeby łatwiej to zrozumieć przeanalizujemy konkretną sytuację. Słyszymy przykładowo szczekanie psa. Szczekanie jest wrażeniem akustycznym, które nasz mózg rozpoznaje jako „szczekanie” wywołując konkretne wyobrażenie w postaci „psa”. W ułamkach sekund następuje nieświadoma ocena wrażenia akustycznego. W zależności od przeważających doświadczeń „szczekanie psa” zostanie odebrane przez nas pozytywnie lub negatywnie, bardzo rzadko neutralnie. Na podstawie nieświadomej oceny urośnie w nas równie mimowolnie doznanie, które odczuwamy jako coś przyjemnego lub nieprzyjemnego. Powstałe odczucie przekłada się na konkretne zachowanie i reakcje ciała – przyjazną lub odrzucającą. Jeżeli odruchowo „szczekanie psa” oceniamy negatywnie, to powstające uczucie strachu wywoła mimowolną reakcje napięcia ciała.

Jeżeli coś oceniamy, stoi za tym – jak sama nazwa wskazuje – nasza ocena i nastawienie. Nasze nastawienie względem ludzi, rzeczy i sytuacji. Jeżeli np. punktualność jest dla nas ważna, to reagujemy mimowolnie sceptycznie, jeżeli ktoś się spóźnia. Z powodu rozczarowania formułujemy zarzuty, które są słowną reakcją odczucia na zewnątrz. Czy zawsze tak musi być?

Jeżeli jesteśmy świadomi, to rozpoznajemy „nasze ustawienia”, nasz osobisty system wartości, który stoi za oczekiwaniami. Będąc uważnym czujemy, że coś nas przyciąga albo odrzuca, ale nie reagujemy spontanicznie. Dostrzegając naszą reakcje dajemy sobie szansę autokorekty. Zyskujemy czas, żeby zadać sobie pytanie: Dlaczego się właściwie złoszczę?

Samoświadomość jest kluczem do pozbycia się cierpienia, odszukania poczucia szczęścia i wewnętrznej mocy. Ludzie i sytuacje przestają być automatycznym  wyzwalaczem reakcji, które czynimy odpowiedzialnym za nasze uczucia. Rozpoznanie łańcucha nieświadomych reakcji pozwala zrozumieć i doświadczyć, że uczucia zależą  wyłącznie od nas. Ktoś inny jedynie nie sprostał naszym oczekiwaniom. Dzięki dystansowi zyskujemy szansę komunikowania naszych oczekiwań z poszanowaniem wartości drugiego człowieka.

„Jeżeli doprowadzisz do porządku własne wnętrze, to to co na zewnątrz samo się ułoży we właściwy sposób” Eckhard Tolle